Σαν το μετανάστη...

Η ξενιτιά για τους Έλληνες φαίνεται ότι είναι μια περιπέτεια χωρίς τέλος. Σε δύσκολες συγκυρίες πολλοί είχαν πάρει τους μακρινούς δρόμους της ξενιτιάς ονειρεύομενοι ένα καλύτερο μέλλον, μια καλύτερη ζωή που για κάποιους δυστυχώς θα μείνει ένα ανεκπλήρωτο όνειρο. «Σαν τα αγριόχορτα» λοιπόν, οι Έλληνες «φύτρωσαν» στην Αμερική, στον Καναδά, στην Αυστραλία, στη Γερμανία, στο Βέλγιο σκορπίστηκαν «στις τέσσερις άκρες του ορίζοντα» προσπαθώντας, όπως μας λέει και το επόμενο τραγούδι, να «ευδοκιμήσουν»…

Και αυτοί που μένουν πίσω να περιμένουν τους δικούς τους ανθρώπους να επιστρέψουν, περνούν το δικό τους μαρτύριο. Βιώνουν έναν ατελείωτο, βαθύ πόνο, που τις περισσότερες φορές τον κάνουν τραγούδι. Ένα τραγούδι με πολλά αναθέματα στην ξενιτιά και βαθείς και βαρείς αναστεναγμούς. Παρακάτω ακούμε τον πόνο της μάνας για το παιδάκι της που είναι στην ξενιτιά…

Πολλά από τα ρεμπέτικα τραγούδια μιλούν για τον πόνο της ξενιτιάς. Στο  τραγούδι που ακολουθεί ακούμε και πάλι τον αναστεναγμό της μάνας… 

Και  ως απάντηση ακούμε το παράπονο του ξενιτεμένου πια, ο οποίος νιώθει σαν ένας απόκληρος που περιπλανιέται δυστυχισμένος μακριά από τους δικούς του.

 

 

Σπαραχτικός ο στίχος στο επόμενο τραγούδι, γιατί πρόκειται για το γράμμα μιας μετανάστριας, η οποία γράφει στα παιδιά της που έχει να δει δυο χρόνια…

Πόσες φορές στα τραγούδια τους δεν ζητούσαν τη βοήθεια ενός πουλιού που θα πήγαινε, σαν αγγελιαφόρος, κουράγιο στη μάνα, προικιά στην αδελφούλα και φιλιά στην αγαπημένη που μένει πίσω…

 Στις φάμπρικες της Γερμανίας είχαν συγκεντρωθεί πολλοί μετανάστες από τη νότια Ευρώπη. Στο επόμενο τραγούδι περιγράφονται οι συνθήκες εργασίας τους εκεί…

Και επειδή αυτή η περιπέτεια της μετανάστευσης, όπως είπαμε παραπάνω, αλλά και όπως πάνε στις μέρες μας τα πράγματα, δεν έχει τελειωμό, αφιερώνουμε τα δύο επόμενα τραγούδια σε όλους εκείνους, από οποιαδήποτε χώρα κι αν κατάγονται, που θα πάρουν τη μεγάλη και δύσκολη απόφαση να ξενιτευτούν παλεύοντας για μια καλύτερη(;) ζωή…

ΚΑΛΗ ΤΥΧΗ…

Όσοι θέλετε να ακούσετε κι άλλα τραγούδια σχετικά με το θέμα,  πατήστε εδώ. 

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

    Όπως στην αρχαιότητα έτσι και στη διάρκεια της βυζαντινής περιόδου, παράλληλα προς τη λόγια, συνεχίζεται η λαϊκή παραγωγή, δηλαδή το δημοτικό τραγούδι, συνδεδεμένο πάντα με τη μουσική και συχνά με το χορό.

    Από την αρχαιότητα και από τα βυζαντινά χρόνια τα δείγματα δημοτικών τραγουδιών που μας διασώθηκαν είναι πολύ λίγα, συνήθως αποσπασματικά, και έφθασαν στα χέρια μας ως παραθέματα σε κείμενα συγγραφέων. Και τούτο, επειδή το ενδιαφέρον για τα δημοτικά τραγούδια και η συστηματική καταγραφή τους αρχίζει στα νεότερα χρόνια και κυρίως με την ανάπτυξη της επιστήμης της Λαογραφίας. Πολλά από τα δημοτικά τραγούδια που δημιουργήθηκαν στη βυζαντινή περίοδο έφτασαν ως τις μέρες μας με την προφορική παράδοση και φυσικά με αναπροσαρμογές, ανάλογα με την εποχή και με τον τόπο. Αλλα πάλι πλάστηκαν σε νεότερα χρόνια πάνω στον τύπο των παλαιότερων.

    Συγκρίνοντας τα παλιότερα δείγματα δημοτικών τραγουδιών με τα νεότερα, διαπιστώνουμε ότι όλα ακολουθούν μερικούς βασικούς κανόνες στην τεχνοτροπία τους και παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά.

    

 Οι κυριότεροι από αυτούς τους κανόνες είναι οι εξής:

1. - Ο λιτός και πυκνός λόγος. Αποφεύγονται δηλαδή οι μακρηγορίες, τα επίθετα είναι ελάχιστα (συνήθως «χαρακτηριστικά») και ο λόγος συγκροτείται κυρίως με ουσιαστικά και ρήματα:

Σαρανταπέντε μάστοροι κι εξήντα μαθητάδες
γεφύρι -ν- εθεμέλιωναν στης Άρτας το ποτάμι.

2. - Η αρχή της ισομετρίας. Κάθε μετρική ενότητα (ημιστίχιο, στίχος ή δίστιχο) περιέχει ένα ολοκληρωμένο νόημα. Στους στίχους δηλαδή των δημοτικών τραγουδιών αποκλείονται οι διασκελισμοί. Δε θα συναντήσουμε λ.χ. ποτέ στίχους, όπου το νόημα να πηδάει στην επόμενη μετρική ενότητα, σαν κι αυτούς:

Καλότυχοι οι νεκροί που λησμονάνε
την πίκρια της ζωής. Όντας βυθίσει
ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσει...
(Λ. Μαβίλης, Λήθη)

3. - Η επανάληψη ή ολοκλήρωση του νοήματος του πρώτου ημιστίχιου στο δεύτερο:

Το Μάη επαντρεύτηκε, το Μάη γυναίκα πήρε...
 Να κατακάτσει ο κουρνιαχτός, να σηκωθεί η αντάρα.

4. - Το θέμα των άσκοπων ερωτημάτων:

Μην ο Καλύβας έρχεται, μην ο Λεβεντογιάννης;
Ούδ' ο Καλύβας έρχεται ούδ' ο Λεβεντογιάννης.

5. - Το θέμα του αδυνάτου:

Αν τρέμουν τ' άγρια βουνά, να τρέμει το γεφύρι
Κι αν πέφτουν τα άγρια πουλιά, να πέφτουν οι διαβάτες...

6. - Οι προσωποποιήσεις: Τα βουνά, τα πουλιά, τα δέντρα, τα άλογα κλπ., δηλαδή κάθε έμψυχο ή άψυχο μπορεί να μιλάει και να παίρνει μέρος στη δράση.

  

 Όπως είπαμε παραπάνω, τα δημοτικά τραγούδια είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τη μουσική, είναι αυτό που λέει το όνομά τους, τραγούδια. Παράγονται από λαϊκούς δημιουργούς συγχρόνως με τη μελωδία ή προσαρμόζονται νέοι στίχοι σε μελωδία γνωστή. Καθώς μεταδίδονται με την προφορική παράδοση από τόπο σε τόπο και από γενιά σε γενιά υφίστανται μεταβολές και έτσι δημιουργούνται διαφορετικές μορφές του ίδιου τραγουδιού (παραλλαγές). Είναι επίσης συνδεδεμένα με διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις: εργασίες (εργατικά), πορείες (του δρόμου), χορούς (χορευτικά), συμπόσια (της τάβλας), γάμους (του γάμου, του γαμπρού, της νύφης), αγερμούς παιδιών (κάλαντα), θανάτους (μοιρολόγια) κτλ.

     Φυσικά εμείς εδώ τα μελετούμε μόνο ως «κείμενα» που έχουν καταγραφεί πιστά από διάφορους μελετητές. Μολονότι δημοτικά τραγούδια τραγουδιούνται ακόμη σε πολλά μέρη της πατρίδας μας, εντούτοις η παραγωγή τουςέχει πια σταματήσει, επειδή οι εκφραστικές ανάγκες των ανθρώπων θεραπεύονται από την προσωπική παραγωγή. Τα πιο πρόσφατα θεωρούνται αυτά που έδωσε ο ελληνοϊταλικός πόλεμος.

    

  Ως προς το περιεχόμενό τους, διαιρούνται στις εξής κατηγορίες:

Α'. - Παραλογές. Είναι πολύστιχα αφηγηματικά τραγούδια που εξιστορούν δραματικές κυρίως περιπέτειες της ζωής, πραγματικές ή φανταστικές (κάποιο περιστατικό, μια παράδοση, ένα μύθο).

Β'.  - Ακριτικά τραγούδια. Όπως και οι παραλογές, είναι από τα παλαιότερα δημοτικά μας τραγούδια. Η αρχή τουςμας οδηγεί στο Βυζάντιο.

Γ΄. - Του Χάροντα - Του Κάτω Κόσμου. Τα δημοτικά τραγούδια που αναφέρονται στο Χάροντα ή στον Κάτω Κόσμο συνδέονται στενά με τα μοιρολόγια, συχνά μάλιστα ταυτίζονται στη χρήση.

Δ΄. - Ιστορικά Τραγούδια. Ιστορικά θεωρούνται τα δημοτικά τραγούδια που έχουν ως θέμα τους ένα συγκεκριμένο γεγονός, εθνικό ή κοινωνικό, συνήθως επικαιρικό και θλιβερό

Ε'. - Κλέφτικα τραγούδια. Τα κλέφτικα τραγούδια αποτελούν τη νεότερη και πιο πλούσια κατηγορία δημοτικών τραγουδιών. Είναι γέννημα της ζωής των κλεφτών και αρματολών την εποχή της τουρκοκρατίας.

Στίλπων Κυριακίδης, Το Δημοτικό Τραγούδι - Συναγωγή Μελετών, Αθήνα, 1978, εκδ. Ερμής, σ. 50 κ.εξ.

ΕΡΓΑΣΙΑ...

Με αφορμή την 5^η ενότητα του βιβλίου της Γλώσσας της Β΄ Γυμνασίου σχετικά με το θέμα της εργασίας – ανεργίας, ας προβληματιστούμε και ας συζητήσουμε για το μεγάλο αυτό θέμα με αφορμή τα δύο βίντεο που ακολουθούν:

Α) Πρόκειται για απόσπασμα από την ταινία του Τσάρλυ Τσάπλιν «Μοντέρνοι Καιροί», (1936):

Αφού παρακολουθήσετε το απόσπασμα , να απαντήσετε στις εξής ερωτήσεις:

1. Το μοντέλο της αυτοματοποιημένης εργασίας επηρεάζει την ποιότητα της εργασιακής καθημερινότητας και την παραγωγή; Για περισσότερες πληροφορίες για την αυτοματοποίηση της εργασίας πατήστε εδώ.

  

2.      Επηρεάζεται η ποιότητα των ανθρώπινων σχέσεων (γιατί και πώς);

3.      Σχολιάστε την σκηνή μέσα στα γρανάζια (από το 4:46’  έως το 5:05).

4. Να προτείνετε έναν δικό σας τίτλο για το απόσπασμα.

Β)  Απασχόληση (El Empleo)

Η ταινία μικρού μήκους του Santiago "Bou" Grasso από την Αργεντινή, περιγράφει χωρίς λόγια αυτό που βλέπουν όλοι στο καθεστώς της εργασιακής ρουτίνας. Άνθρωποι οι οποίοι έχουν αναγκαστεί να εργάζονται τόσο μηχανικά, που στο τέλος δε διαφέρουν και πολύ από τα αντικείμενα. Το animation αυτό υπογραμμίζει με συμβολικό και έντονο τρόπο, πως η διαφορά μεταξύ δουλειάς και δουλείας είναι ίσως μικρότερη από έναν τόνο.

 

Αφού το παρακολουθήσετε , να απαντήσετε στις εξής ερωτήσεις:

1.      Πόσο και με ποιο τρόπο επηρεάζεται η καθημερινότητα των ανθρώπων;

2.      Επηρεάζεται η ποιότητα των ανθρώπινων σχέσεων (γιατί και πώς);