«Όταν η διοίκησις
βιάζη, αθετή, καταφρονή τα δίκαια του λαού και δεν εισακούη τα παράπονα
του, το να κάμη τότε ο λαός, ή κάθε μέρος του λαού, επανάστασιν, ν' αρπάξη τα
άρματα και να τιμωρήση τους τυράννους του, είναι το πλέον ιερόν απ' όλα τα
δίκαιά του και το πλέον απαραίτητον απ' όλα τα χρέη του. Αν ευρίσκωνται όμως
εις τόπον οπού είναι περισσότεροι τύραννοι, οι πλέον ανδρείοι πατριώτες και
φιλελεύθεροι πρέπει να πιάσουν τα περάσματα των δρόμων και τα ύψη των
βουνών, εν όσω ν' ανταμωθούν
πολλοί, να πληθύνη ο αριθμός των, και τότε ν' αρχίσουν την επιδρομήν κατά των
τυράννων (…)»
Αυτό
είναι απόσπασμα , από τη «Νέα
Πολιτική Διοίκησις», το επαναστατικό κείμενο του Ρήγα Φεραίου.
Πολύ πιθανό θα ήταν, αν ο Ρήγας ζούσε στην εποχή μας, κάποιοι να τον
καταδίκαζαν ως… άνθρωπο "επικίνδυνο" για τη διασάλευση της
«κοινωνικής ειρήνης»! Ένα πάντως είναι σίγουρο, ότι τα γραπτά και οι ιδέες του
Ρήγα παραμένουν ακόμα ζωντανές και αποσπάσματα όπως το παραπάνω παραμένουν
(δυστυχώς) εξαιρετικά επίκαιρα…
Ο Ρήγας στη σύντομη, αλλά πολυτάραχη ζωή του μορφώθηκε πολύ, ταξίδεψε, συναναστράφηκε με σπουδαίους ανθρώπους της εποχής του, ενθουσιάστηκε και εμπνεύστηκε από το Γαλλικό Διαφωτισμό, τη Γαλλική Επανάσταση και το Ναπολέοντα. Τη σύντομη ζωή του την αφιερώνει στη συγγραφή των βιβλίων και στην επαναστατική δράση. Όραμά του είναι η κοινή επαναστατική απελευθερωτική δράση όλων των βαλκανικών λαών και η συγκρότηση της Βαλκανικής Ομοσπονδίας. Προς αυτή την κατεύθυνση αφιερώνει όλο του το είναι.
Ο Ρήγας είχε οργανώσει με καθαρότητα και σαφήνεια το πολιτικό του
όραμα, είχε συντάξει το πιο δημοκρατικό σύνταγμα της εποχής του, με το οποίο
αναγνώριζε θεμελιώδη ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα σε όλους τους πολίτες
ανεξαρτήτως φύλου και εθνικής προέλευσης, είχε οργανώσει τη Μεγάλη Χάρτα της
παμβαλκανικής ομοσπονδίας και φυσικά χρειαζόταν και ένα επαναστατικό τραγούδι (θούριος), που θα ξεσήκωνε τους υπόδουλους λαούς.
Η Εταιρεία του Ρήγα
Οι πληροφορίες για τη μυστική επαναστατική δράση του Ρήγα
είναι ασαφείς και προέρχονται κυρίως από μαρτυρίες βιογράφων και
πληροφορίες τις οποίες απέσπασε η ανάκριση των Αυστριακών αρχών μετά
τη σύλληψη του Ρήγα και των συντρόφων του. Ο Χρ. Περραιβός, που υπήρξε
σύντροφος του Ρήγα στα γραπτά του, είναι κατηγορηματικός ότι ο Ρήγας είχε
συστήσει επαναστατική οργάνωση – εταιρεία σύμφωνα με την ορολογία της εποχής.
Αλλά και η αυστριακή αστυνομία βεβαιώνει ότι υπήρχε επαναστατική εταιρεία
στην οποία συμμετείχαν ο Ρήγας και οι σύντροφοι του ….
Είναι βέβαιο ότι οι ιστορικές μαρτυρίες που έχουν σωθεί και
αφορούν το θέμα δε μας δίνουν ολοκληρωμένες πληροφορίες για το πώς ακριβώς ήταν
η εταιρεία του Ρήγα ως προς την οργάνωσή της, τα σχέδιά της, τα μέλη και την
εξάπλωσή της. Ωστόσο, το γεγονός αυτό δεν μπορεί να μας οδηγήσει να αρνηθούμε
την ύπαρξη της εταιρείας αυτής. «Ολα όσα μας παραδίδονται – γράφει ο Βρανούσης
– έστω και κάπως αόριστα, συνηγορούν σ΄ αυτό και μας βεβαιώνουν ότι ο Ρήγας
έλαβε ενεργό μέρος κι έπαιξε κάποιο σημαντικό ρόλο στην «εταιριστική κίνηση»
της εποχής του».
Ο Ρήγας συνελήφθη στην Τεργέστη στις 6/19 Δεκεμβρίου του 1797.
Είχε αποφασίσει να κατέβει στην Ελλάδα μέσω Τεργέστης, αλλά θα περνούσε πρώτα
από τη Βενετία… Πριν φύγει από τη Βιέννη ο Ρήγας, έστειλε στην Τεργέστη, στο
φίλο και έμπιστο σύντροφό του Αντώνη Κορωνιό, τρία κιβώτια με επαναστατικό
υλικό. Επειδή όμως ο Κορωνιός έλειπε στη Δαλματία για εμπορικές δουλειές, τα
κιβώτια παρέλαβε ο συνεταίρος του από την Κοζάνη Δημήτριος Οικονόμου, ο οποίος,
αφού τα άνοιξε και είδε τι περιείχαν, κατέδωσε τα καθέκαστα στην αυστριακή
αστυνομία. Ετσι μόλις ο Ρήγας έφτασε στην Τεργέστη συνελήφθη αμέσως. Συλλήψεις
επαναστατών ή υπόπτων για επαναστατική δράση έγιναν επίσης σε Βιέννη, Πέστη,
Σεμλίνο. Συνελήφθησαν οι επτά που βρήκαν μαζί με τον Ρήγα μαρτυρικό θάνατο,
αλλά και οι Γεώργιος Πούλιος, Φιλ. Πέτροβιτς, Γ. Θεοχάρης, Κ. Τούλιος και Κ.
Δουκάς. Ο Ρήγας και οι επτά παραδόθηκαν, τον Απρίλη του 1798, στις τουρκικές
αρχές – γιατί ήταν Τούρκοι υπήκοοι – και μεταφέρθηκαν στο Βελιγράδι φυλακίστηκαν
στον πύργο Νεμπόισα του Βελιγραδίου, βασανίστηκαν, στραγγαλίστηκαν στις 24
Ιουνίου του 1798 και τα σώματά τους πετάχτηκαν στον Δούναβη. Οι υπόλοιποι που ήταν Αυστριακοί υπήκοοι εκτοπίστηκαν.
Τα Δίκαια του ανθρώπου, άρθρο 23
